COVID-19’UN ARDINDAN SIRADA HANGİ SALGINLAR VAR?

Yakın Doğu Üniversitesi’nde yapay zeka modelleri kullanılarak yapılan araştırmada elde edilen bulgulara göre; “İnfluenza A H1N1 virüsü 2032 yılında yaklaşık 550,000”, “Chikungunya virüsü 2037 yılında yaklaşık 1,1 milyon” ve “Dang Humması virüsü de 2042 yılında yaklaşık 3,5 milyon” vaka sayısına ulaşarak büyük salgınlara dönüşecek. Dang Humması ve Chikungunya virüsleri sivrisinekler aracılığıyla yayılıyor.

2020 yılı başından beri dünyanın en önemli gündemlerinden biri haline gelen Covid-19 pandemisinin sarsıcı etkileri, ilgili bilim dallarındaki araştırmacıları “başka virüslerin de küresel boyutta salgına dönüşme riskine” daha fazla odaklanmaya yöneltti.

YAPAY ZEKÂ VE MAMEMATİKSEL MODELLEMELER…
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ndeki Yakın Doğu Üniversitesi’nde, yapay zekâ ve matematiksel modellemelerden yararlanarak bu konuda dikkat çekici bir çalışmaya imza atıldı.

Prof. Dr. Tamer Şanlıdağ, Doç. Dr. Dilber Uzun Özşahin, Doç. Dr. Cenk Serhan Özverel, Yrd. Doç. Dr. Berna Uzun, Yrd. Doç. Dr. Abdullahi Garba Usman, Dr. Nazife Sultanoğlu ve Dr. Cemile Bağkur’dan oluşan ekip; “İnfluenza A H1N1, Chikungunya, Dang, Kırım Kongo Kanamalı Ateşi, Ebola, Sarı Humma, HIV, İnfluenza A H3N2, İnfluenza A H5N1, Batı Nil ve SARS-CoV-1” virüsleri için 22’şer yıllık projeksiyonlar yaparak hangi yıllarda büyük salgınlara sebep olabileceklerini belirledi.

SONUÇLAR İLGİLİ KURUMLARA İLETİLDİ
Söz konusu çalışmada elde edilen bulgular, “Yapay Zekâ Uygulaması ile Gelecekte Olabilecek Muhtemel Salgınların Kestirimi. İlk Salgın Hangi Virüsle? Ne Zaman?” adıyla raporlaştırıldı. Başta Cumhurbaşkanlığı, Başbakanlık, Sağlık Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı, Cumhuriyet Meclisi ve Türkiye Cumhuriyeti Lefkoşa Büyükelçiliği olmak üzere pek çok kurum bilgilendirildi.

“Yapay Zekâ Uygulaması ile Gelecekte Olabilecek Muhtemel Salgınların Kestirimi. İlk Salgın Hangi Virüsle? Ne Zaman?” adlı rapor hakkında; başta Cumhurbaşkanlığı, Başbakanlık, Sağlık Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı, Cumhuriyet Meclisi ve Türkiye Cumhuriyeti Lefkoşa Büyükelçiliği olmak üzere pek çok kurum bilgilendirildi. 

2032, 2037 VE 2042 YILLARINA DİKKAT!
Araştırma sonuçlarına göre, “İnfluenza A H1N1 virüsü 2032 yılında yaklaşık 550,000”, “Chikungunya virüsü 2037 yılında yaklaşık 1,1 milyon” ve “Dang Humması virüsü de 2042 yılında yaklaşık 3,5 milyon” vaka sayısına ulaşarak büyük salgınlara dönüşecek. Öte yandan HIV infeksiyonlarındaki artış geçmiştekine benzer seyirle önümüzdeki 22 yıllık periyotta da devam edecek. Kırım Kongo Kanamalı Ateşi, Ebola, Sarı Humma, İnfluenza A H3N2, İnfluenza A H5N1, Batı Nil ve SARS-CoV-1 virüsleri pandemi potansiyeli taşımıyor.

Prof. Dr. İrfan Suat Günsel- Yakın Doğu Üniversitesi Mütevelli Heyeti Başkanı 

“ÇOK ÖNEMLİ BİR GÖREVİ YERİNE GETİRDİK”
Yakın Doğu Üniversitesi Mütevelli Heyeti Başkanı Prof. Dr. İrfan Suat Günsel, araştırmaya ilişkin şunları söyledi: “Covid -19 pandemisi döneminde, bilim insanlarımızın yapay zekâ ve matematiksel modellemelerden de yararlanarak hazırladığı raporlarla; devletimize, salgın sürecini yönetme konusunda veri sağlarken endişe yaratan belirsizlikleri de güçlü bir bilimsel zeminde cevaplayarak çok önemli bir görevi yerine getirdik. Geçmiş tecrübelerimizin bir sonucu olarak hazırladığımız ve geleceğin olası büyük salgınlarını belirleyen raporumuzu da insanlığa duyduğumuz sorumluluğun bir gereği olarak kamuoyunun dikkatinize sunuyoruz.”

Prof. Dr. Tamer Şanlıdağ- Yakın Doğu Üniversitesi Rektör Vekili

VERİLER 2000 İLE 2022 ARASINI KAPSIYOR
Yapay zekâ modelleriyle “karar alma süreçlerinde oldukça önemli bir doğruluk oranına ulaşıldığını” ifade eden Yakın Doğu Üniversitesi Rektör Vekili Prof. Dr. Tamer Şanlıdağ, araştırmada kullandıkları 11 RNA virüse ait 2000 ile 2022 yılları arasını kapsayan “mutasyon oranları, aşı varlığı, Ro değerleri, yıllık vaka ve ölüm sayıları” verilerini, Dünya Sağlık Örgütü (WHO) CDC (Centers for Disease Control and Prevention), ECDC (European Center for Disease and Prevention) ve PAHO (Pan American Health Organization) elde ettiklerini belirtti.

DOĞRULUK ORANI YÜZDE 88 İLA 99
“2000’den bu yana her virüs tipi için gözlenen veriler, Linear Regression-Gaussian Process Regression (LR-GPR), Linear Regression-Least Square Boost (LR-LSQBOOST), Linear Regression-Support Vector Machine (LR-SVM), Linear Regression-Regression Tree (LR-RT) gibi 4 farklı hibrit yapay zeka modeliyle analiz edilerek sonuçlara ulaşıldı.” diyen Prof. Dr. Şanlıdağ, çalışmanın doğruluk oranını ise yüzde 88 ila yüzde 99 olduğunu açıkladı.

O VİRÜSLER SİVRİSİNEKLERLE YAYILIYOR
Büyük salgın potansiyeli barındıran virüslerden Dang Humması ve Chikungunya’nın sivrisinekler aracılığıyla yayıldığının altını çizen Şanlıdağ, “küresel ısınma ve iklim değişiklikleri nedeniyle artan sıcaklıkların, bu hastalıkların bulaşma hızını artıran konakların yaygınlaşmasına yol açtığını” vurguladı.