ULUSAL SİNEMA FİKRİNİN ÖNCÜ İSMİ: HALİT REFİĞ…

Batılı sinema anlayışına karşı “Ulusal Sinema” fikrini savunan ve bu anlayışa öncülük eden Halit Refiğ; Yeşilçam’ı küçük gören Batı hayranı aydınlara çok sert cevaplar verdiği yazılarında; “Türk sinemasının halkın ihtiyaçlarından doğduğunu, Batı sineması gibi bireysel sorunları ön planda tutmayan bir halk sanatı olduğunu” vurguladı. Metin Erksan, Lütfi Akad, Duygu Sağıroğlu ve Sami Şekeroğlu ile birlikte “Ulusal Sinema” hakkında yazan ve tartışmalara katılan Refiğ, bu alanda örnek filmlere imza attı.

1961’de çektiği Yasak Aşk’la yönetmenliğe başlayan Refiğ; Memduh Ün ve Atıf Yılmaz’a senaryolar yazdı.

Bu yazımda Türk sinemasında iz bırakan filmlere imza atan ve Batılı sinema anlayışına karşı “ulusal sinema” fikrini savunarak bu anlayışa öncülük eden ödüllü yönetmen ve senarist Halit Refiğ’in yaşam sayfalarını aralayacağız.

Bana göre Refiğ’in yaşamı mutlaka bilinmeli. Gurbet Kuşları ve Karılar Koğuşu’nun da aralarında bulunduğu çok sayıda filmin yönetmenliğini ve senaristliğini üstlenen Refiğ, Selanik göçmeni bir ailenin çocuğu olarak 5 Mart 1934’te İzmir’de dünyaya geldi.

YEDEK SUBAYKEN 8 MİLİMETRELİK FİLMLER…
İlk ve orta öğrenimini Şişli Terakki Lisesi’nde tamamlayan Refiğ, Robert Koleji Mühendislik Bölümü’nü bitirdi.1954’te yedek subay göreviyle gittiği Kore ve Japonya’da çektiği 8 milimetrelik filmlerle sinemaya ilk adımını atan Refiğ, askerlik vazifesinin ardından Akis, Kim, Yeni Sabah, Akşam, Milliyet ve pek çok gazete ve dergide sinema yazıları kaleme aldı. Nijat Özön’le 1956’da Sinema Dergisi’ni yayımlamaya başladı.

İLK FİLMİ YASAK AŞK’I 1961’DE ÇEKTİ…
“Yaşamak Hakkımdır” filminde Atıf Yılmaz’a asistanlık, Refiğ’in ilk profesyonel sinema tecrübesiydi. Refiğ, Yılmaz Güney’in asistanlığını da yaptı. 1961’de çektiği Yasak Aşk’la yönetmenliğe başlayan Refiğ; Memduh Ün ve Atıf Yılmaz’a senaryolar yazdı.

ULUSAL SİNEMAYA ÖNCÜLÜK ETTİ…
Batılı sinema anlayışına karşı “Ulusal Sinema” fikrini savunan ve bu anlayışa öncülük eden Halit Refiğ; Yeşilçam’ı küçük gören Batı hayranı aydınlara çok sert cevaplar verdiği yazılarında; “Türk sinemasının halkın ihtiyaçlarından doğduğunu, Batı sineması gibi bireysel sorunları ön planda tutmayan bir halk sanatı olduğunu” vurguladı. Metin Erksan, Lütfi Akad, Duygu Sağıroğlu ve Sami Şekeroğlu ile birlikte “Ulusal Sinema” hakkında yazan ve tartışmalara katılan Refiğ, bu alanda örnek filmlere imza attı.

1.ALTIN PORTAKAL’DA EN İYİ YÖNETMEN ÖDÜLÜ…
“Şehirdeki Yabancı”, “Gurbet Kuşları” ve “Haremde Dört Kadın” filmleri Sorrento, Yeni Delhi ve Moskova festivallerinde ödüle layık görülen Refiğ, 1. Antalya Altın Portakal Film Festivali’nde “Gurbet Kuşları” filmiyle “En İyi Yönetmen Ödülü”nü kazandı.

YEŞİLÇAM’IN DEJENERE YILLARINDA TELEVİZYONA YÖNELDİ…
Türk sinemasını 1970’li yıllarda etkisi altına alan ahlaki çöküntü nedeniyle televizyon filmlerine yönelen Refiğ; Halit Ziya Uşaklıgil ve Kemal Tahir gibi isimlerin eserlerini televizyona aktardı. Lütfi Ömer Akad ve Orhan Aksoy’un Halide Edip Adıvar’ın aynı isimli eserinden uyarladığı “Vurun Kahpeye” filmini yeniden çekti.

SİNEMA EĞİTİMİ VERDİ…
Günümüzde Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi olarak devam eden İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi (İDGSA) Film Arşivi tarafından 1974’de başlatılan eğitim çalışmalarına katılan Refiğ, 1975’den itibaren İDGSA Sinema-TV Enstitüsü’nde Öğretim Görevlisi olarak çalıştı.

Yurt içinde ve yurt dışındaki festivallerde çok sayıda ödüle layık görülen ve 60’tan fazla filme imza atan Refiğ, 11 Ekim 2009’da safra kanseri için tedavi gördüğü hastanede 75 yaşında vefat etti ve cenazesi Zincirlikuyu Mezarlığına defnedildi.

TRT adına çektiği dizilerle gündeme gelen usta yönetmenin Kemal Tahir’in aynı adlı romanından uyarladığı “Yorgun Savaşçı” adlı filminin, 1980 askeri darbesinin ardından yakıldığı ilan edildi.

YAŞAM KAVGASI FİLMİYLE 1978’DE SİNEMAYA DÖNDÜ…
Sinemaya 1978’te “Yaşam Kavgası” adlı filmle geri dönen Refiğ, “Teyzem”, “Hanım”, “Karılar Koğuşu”, “İki Yabancı” ve “Köpekler Adası” yapımlarına imza attı.

Wisconsin Üniversitesi ve Ohio Denison Üniversitesi’nde eğitim çalışmalarına katılan Refiğ, ABD’deki öğrencileriyle de filmler çekti. Çeşitli konferans, seminer ve toplantılarda konuşan Refiğ’e, 1997’de Mimar Sinan Üniversitesi tarafından “Onursal Profesörlük” unvanı verildi.

ULUSAL SİNEMA KAVGASI KİTABI…
Çok sayıda makale ve araştırma yazısı kaleme alan usta ismin “Ulusal Sinema Kavgası” adlı kitabı, 1971 ve 2009’da okuyucuyla buluştu. Ali Can Sekmeç’in, Halit Refiğ’in yazı ve röportajlarını topladığı kitap ise 2015’te İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür Daire Başkanlığı Yayınları’ndan çıktı.

2009’DAVEFAT ETTİ…
Yurt içinde ve yurt dışındaki festivallerde çok sayıda ödüle layık görülen ve 60’tan fazla filme imza atan Refiğ, 11 Ekim 2009’da safra kanseri için tedavi gördüğü hastanede 75 yaşında vefat etti ve cenazesi Zincirlikuyu Mezarlığına defnedildi.

ARDINDA UNUTULMAZ ESERLER BIRAKTI…
Eserlerinden bazıları şöyle: “Acı Zafer”, “Adsız Cengaver”, “Aslan Pençesi”, “Aşk Fırtınası”, “Bir Türk’e Gönül Verdim”, “Canım Sana Feda”, “Gençlik Hülyaları”, “Gurbet Kuşları”, “İki Yabancı”, “Karakolda Ayna Var”, “Karılar Koğuşu”, “Kırık Hayatlar”, “Kıskıvrak”, “Kız Kolunda Damga Var”, “Kızım ve Ben”, “Leyla ile Mecnun”, “O Kadın”, “Paramparça”, “Sultan Gelin”, “Şafak Bekçileri”, “Teyzem”, “Üç Korkusuz Arkadaş”, “Yarın Ağlayacağım”, “Yaşamak Ne Güzel Şey”, “Yedi Evlat İki Damat”