İŞTE DEPREME HAZIRLIĞIN YOL HARİTASI…

TÜRKÇİMENTO öncülüğüyle Türkiye’nin önde gelen “ekonomi ve yapı sektörü tandanslı” 24 sivil toplum kuruluşunca hazırlanan “Türkiye Deprem Hazırlık Yol Haritası” adlı raporda; 8 ana tema üzerine belirlenen çözüm önerileri ile bu doğrultuda ilk aşamada atılması gereken adımlar sıralandı. Çalışmaların takibi ve devamlılığının sağlanabilmesi için geniş katılımlı ve kapsayıcı bir dönüşüm platformu kurulacak.

“Finansman -teşvikler, halkın bilinçlendirilmesi, yapı sağlamlık testleri, yapı güçlendirme çalışmaları, yapı denetim, mevzuat, yapı sahibi etkileşimi, yeni teknolojilerin kullanımı” temalarının baz alındığı Türkiye Deprem Hazırlık Yol Haritası Raporu’nda, “ülke genelinde ve Marmara Bölgesi özelinde yürütülen konuya ilişkin çalışmalar ve bunların yeterliliği, katılımcı STK’larla yapılan anket ve birebir görüşmelerde elde edilen veriler” ortaya konuldu.

RAPORA DESTEK VEREN 24 SİVİL TOPLUM KURULUŞU
Türkiye Çimento Sanayicileri Birliği’nin (TÜRKÇİMENTO) öncülük ettiği raporun hazırlık sürecine şu sivil toplum kuruluşları katkı sundu: TÜSİAD, ÇEİS, TÜRKONFED, İMSAD, GYODER, İMİB, Türkiye Hazır Beton Birliği, Türkiye Müteahhitler Birliği, Türkiye Sigorta Birliği, AGÜB, KÜB, TOBB, Türkiye Prefabrik Birliği, İnder, TİM, İNTES, Türk Müşavir Mühendisler ve Mimarlar Birliği, OAİB, TMMOB, KİSAD, Yapı Denetim Kuruluşları Birliği, YÜF, Maden Mühendisleri Odası.

DÜNYADAKİ BAŞARILI ÇALIŞMALAR ÖRNEK ALINDI
Rapor hazırlanırken deprem risk profili bakımından Türkiye’ye benzer durumdaki ülkelerde yapılan çalışmalar incelenerek başarılı örnekler belirlendi. Yaklaşan İstanbul depremi için hızla gerçekleşmesi gereken kentsel dönüşümün finansman hesabı ile bölgede kısa, orta ve uzun vadede uygulanabilecek potansiyel çözüm önerilerine dikkat çekildi.

Dr. Tamer Saka- TÜRKÇİMENTO Yönetim Kurulu Başkanı

SAKA: “BİR AN ÖNCE HAYATA GEÇİRİLMELİ”
TÜRKÇİMENTO Yönetim Kurulu Başkanı Dr. Tamer Saka, Türkiye Deprem Yol Haritası Raporu’ndaki önerilerin bir an önce hayata geçirilmesinin toplum güvenliği açısından çok büyük önem arz ettiğini belirtti: “Ayrıca bütün bu süreç içerisinde halkın ve bütün paydaşların süreçteki gelişmelerle ilgili düzenli olarak bilgilendirilmesi son derece önemlidir. ”

“KAPSAYICI BİR DÖNÜŞÜM PLATFORMU KURULACAK”
TÜRKÇİMENTO’nun başlattığı sivil inisiyatifin arzulanan sonuca ulaşması adına çaba göstermeyi sürdüreceğini söyleyen Saka, “Bir sonraki aşamada çalışmaların takibinin yapılması ve devamlılığının sağlanabilmesi için geniş katılımlı ve kapsayıcı bir dönüşüm platformunun kurulmasını hedefliyoruz. Bu platform ile iletişim tıkanıklıklarının önüne geçileceğine, tüm paydaşların sisteme dahil edilerek, ortak akılla daha efektif çözümlerin belirleneceğine, belirlenen çözümlerin daha fazla sahiplenileceğine inanıyoruz. Dönüşüm platformu çatısı altında kurulacak yönetmelik/mevzuat,inşaat malzemeleri ve teknoloji, denetim, finansman ve teşvik, farkındalık alanlarındaki 5 çalışma grubuyla ilgili STK’ların çalışmalarını düzenli olarak sürdürmesini de planlıyoruz.” dedi.

DEPREME HAZIRLIĞIN MALİ BOYUTU VE YÖNETİMİ
Raporun “Çıktılar ve Öneriler” bölümünde şunlar kaydediliyor:
Olası Deprem Kayıpları Kitapçığı” çalışmasında İstanbul’un 39 ilçesinde toplamda 47 bin 830 yapının yıkıp yeniden yapılması, 146 bin 552 yapının güçlendirilmesi beklenmektedir. Bu dönüşüm kapsamında 500-550 milyar TL finansman ihtiyacı öngörülebilir.
İlçe bazında incelendiğinde; Fatih, Küçükçekmece, Bağcılar, Esenyurt olası can kaybı ve riskli yapı stoku bakımından öncelikli değerlendirilmesi gereken ilçeler arasında sayılabilir.
10 yıllık dönüşüm süreci düşünüldüğünde, yıllık bazda 50-55 milyar TL (6,5-7,5 milyar ABD Doları) değerinde finansman ihtiyacı oluşmaktadır. Bu bütçeyle yıllık olarak ortalama 5 bin yapı yıkılıp yeniden inşa edilecek, 15 bin yapı ise güçlendirilecektir.
2012-2020 yılları arasında bölgede gerçekleşen dönüşüm hızı göz önünde bulundurulduğunda, gerekli yapıların yüzde 20’sinin halkın kendi finanse etmesi yöntemiyle dönüşeceği öngörülmektedir. Bu kapsamda 10 milyar TL değerindeki dönüşümün, ek bir teşvik gerektirmeden halk tarafından gerçekleştirilmesi beklenmektedir.
Dönüşümün geriye kalan yüzde 80’lik bölümü için, 40-45 milyar TL (5-6 milyar ABD Doları) bütçe öngörülebilir. 2019 yılında kullanılan tüketici ve konut kredileri düşünüldüğünde (285 milyar TL/50 milyar ABD Doları) gerekli yıllık finansman ihtiyacı, toplam kullanılan kredilerin yüzde 10-15’ine denk gelmektedir.
Bu ihtiyacın finans sektörü tarafından karşılanabilecek bir finansman ihtiyacı olmasına rağmen, yüksek risk seviyesi, sistemin bu finansmanı tek başına karşılamasının önünde engel teşkil etmektedir. Bu ve diğer olası engellerin aşılması için denetim, değerlendirme ve dönüşüm aşamasındaki finansman ihtiyacı da dahil olmak üzere uçtan uca yeni yaklaşımların geliştirilmesi gerekmektedir.
Bu yaklaşımları şu şekilde özetleyebiliriz: Deprem konusuna özelleşmiş, denetimden finansmana bütün aşamalarda düzenleme ve koordinasyon görevi alacak bir ajans kurulmalıdır. Bankalar, yatırımcılar, müteahhitler, ev sahipleri arasında koordinasyonu sağlayabilecek bu ajans; sistemde katalizör etkisi meydana getirecektir.
Kurulacak Ajans; farklı kaynaklardan (yurtiçi-yurtdışı) finansman arayışlarında bulunacak, bulunan finansmanın nasıl toplanacağı üzerine çalışacak; finansmana ihtiyaç duyan projelerden talep toplayacak ve bu talepleri değerlendirecek; toplanan finansmanı projenin risk durumuna göre önceliklendirecek ve bu finansmanı bu projelere aktaracak ve tamamen bağımsız bir koordinasyon merkezi olarak konumlanacak.

İLK AŞAMADA ATILMASI GEREKEN ADIMLAR…
Raporda ilk aşamada şu adımların atılması öneriliyor:
-En kısa sürede riskli bölgelerde her bir binanın risk seviyesi net olarak ortaya konulmalı ve bu kamunun kolay erişimine açık hale getirilmelidir.
-Sonrasında risk seviyesine göre dönüşümün teşvik edilmesi için gerekli tedbirler alınmalıdır. Bu tedbirlerin içerisinde yüksek risk seviyelerine sahip yapılarda ek vergiler, ek yükümlülükler getirilmesi düşünülebilir.
-Buna ek olarak bölge bölge dönüşüm planlanması yapılmalı ve en hızlı şekilde hayata geçirilmelidir.
-Yeni yapı inşaatlarında müteahhitlerin bir sertifikasyon sürecinden geçmesi faydalı olacaktır. Ayrıca dönüşüm süresindeki inşaatlarda tüm riskler sigortalarının yaygınlaştırılması da faydalı olacaktır.
-Deprem konusuna özelleşmiş, denetimden finansmana bütün aşamalarda düzenleme ve koordinasyon görevi alacak bir ajans kurulmalıdır. Kurulacak ajans yapı inşaat sürecinde riski üstlenip ilgili finansmanı aşamalı olarak müteahhide aktarabilir, inşaatın tamamlanmasıyla riski ilgili bankalara devredebilir.
-Dönüşüm için gerekli finansman miktarı bazı vergisel avantajlar ile azaltılabilir. Bu düzenlemeler içerisinde inşaat malzemelerinde vergiler, müteahhitlere uygulanan vergiler, yapı satış vergileri vb. düşünülebilir.
Bu önerilerin ardından, “Gerekli olduğu öngörülen dönüşümün önümüzdeki 10 yıl içerisinde tamamlanması hedeflenebilir. Bunun için yukarıda listelenen önerilerin hayata geçirilmesine en kısa sürede başlanması çok büyük önem arz etmektedir. Ayrıca bütün bu süreç içerisinde halkın ve bütün paydaşların bilgilendirilmesi ve süreçteki gelişmelerden haberdar edilmesi de son derece önemli olacaktır.” deniliyor.