HAZIR BETONDAN HEM ÜRETEN HEM KULLANAN HEM DE DENETLEYEN SORUMLU…

Taze betonun “üretimi, taşınması, pompa veya transmikserle iletilmesinin” üreticinin; “yerleştirilmesi, sıkıştırılması ve bakımının” ise kullanıcının sorumluluğunda olduğuna işaret eden ve nihai ürün betonun “dayanım ve durabilitesinin her iki tarafın uygulamalarından etkilendiğinin” altını çizen Türkiye Hazır Beton Birliği (THBB) Başkanı Yavuz Işık, “Taze beton numunesi süreçlerindeki hatalar betonun gerekenden bir hatta iki sınıf daha düşük raporlanmasına neden olabilmektedir. Dolayısıyla şüphe duyulan sertleşmiş beton elemanın değerlendirilmesi için son çare olan karot numunesi, aslında sadece ürün kalitesini değil, kullanıcının performansını da yansıtmaktadır. Uygun kalitede üretilmiş bir betonun sertleşmiş hâldeki niteliği şantiyedeki kötü uygulamalar sebebiyle bozulabilir. Ancak uygun olmayan bir taze betonun sertleşmiş hâldeki niteliği şantiye uygulamalarıyla düzeltilemez.” dedi.

Betonun farklı bileşenlerden oluşan kompozit bir malzeme olduğunu ifade eden Türkiye Hazır Beton Birliği (THBB) Başkanı Yavuz Işık, “üretim prosesinin hazır beton tesisinde başladığını ve ürünün yaklaşık iki saat içerisinde kalıba yerleştirilmesi gerektiğini” belirtti.

EN DÜŞÜK BETON DAYANIM SINIFI C25/30…
Beton ve çevresel etki sınıfları için belirlenen standartlara dikkat çeken Işık, “Ülkemizin deprem kuşağı üzerinde bulunması sebebiyle betonun, çeşitli taraflarca çok sıkı şekilde ve fazla sayıda numune alınarak denetlenmesi kritik öneme sahiptir. 2018 yılında yayımlanarak 2019 yılında yürürlüğe konulan Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği yapı güvenliğinin sağlanması ve depreme dayanıklı binalar yapılabilmesi için deprem bölgelerinde yapılacak tüm betonarme binalarda kullanılacak en düşük beton dayanım sınıfını C25/30 olarak belirlemiştir.” dedi.

ÜRETİCİ VE KULLANICININ SORUMLULUK SINIRLARI…
Taze betonun “üretimi, taşınması, pompa veya transmikserle iletilmesinin” üreticinin; “yerleştirilmesi, sıkıştırılması ve bakımının” ise kullanıcının sorumluluğunda olduğuna işaret eden ve nihai ürün betonun “dayanım ve durabilitesinin her iki tarafın uygulamalarından etkilendiğinin” altını çizen Işık, sürece ilişkin şu bilgileri aktardı: “Üretim aşamasında gelen ham maddeler kontrol edilmekte, agrega nem kontrolleri yapıldıktan sonra otomatik olarak tartılan ham maddeler karıştırıcıda belirli sürelerde karıştırıldıktan sonra transmikserlerle şantiyelere sevk edilmektedir. Transmikserlerdeki karekodlar ile tüm beton bilgileri aynı anda Maliye Bakanlığı’na ve Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı sistemine aktarılmaktadır. Hazır beton transmikserlerle veya beton pompalarıyla kullanıcıya teslim edildikten sonra beton üreticisinin sorumluluğu sona ermektedir.”

ELEKTRONİK BETON İZLEME SİSTEMİ (EBİS)…
6 Şubat 2023 tarihinde 9 saat arayla meydana gelen 7,7 ve 7,6 büyüklüğündeki Kahramanmaraş merkezli depremlerin sonrasında gündemin ilk sıralarına yerleşen beton kalitesinin Elektronik Beton İzleme Sistemi (EBİS) üzerinden kontrol edildiğini açıklayan Işık, şunları dile getirdi: “Betondan numune alma sürecine ilişkin konum, saat ve rapor bilgileri ile deney yapan ve numune alımına şahitlik eden kişi bilgileri elektronik ortamda tutuluyor. Web üzerinden Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nca il müdürlüklerine, laboratuvar ve yapı denetim kuruluşu kullanıcılarına sağlanacak roller ile taze beton numuneleri şantiye sahasında numune alınmasından laboratuvarda deney yapılması ve raporlanmasına kadar elektronik ortamda anlık izlenebilmektedir. Bu süreçlerde bir olumsuzluk ile karşılaşıldığında, bu kez yapıdan sertleşmiş beton (karot) numunesi alınmakta, burada da olumsuz sonuç elde edildiğinde yapı elemanında yeni duruma göre yapılacak statik analiz sonrasında yapı güçlendirme veya yıkıma gidebilmektedir.

Yavuz Işık- Türkiye Hazır Beton Birliği (THBB) Başkanı 

“BETON ONLINE OLARAK TAKİP EDİLİYOR”
EBİS, beton santrallerinde üretilen ve şantiye sahasında dökülen betonun online olarak takibini sağlayarak, sektördeki kullanıcılara kolaylık ve ulaşılabilirlik sağlayan bir uygulamadır. EBİS, Türkiye’de yapı denetimine tabi tüm inşaatlarda ilgili mevzuat kapsamında belirtilen standartlara uygun şekilde beton dökümü, beton numunesi alım süreci, numunelerin uygun şartlarda muhafaza edilmesi, test süreçleri ve diğer aşamaların uzaktan ve anlık olarak denetiminin sağlanması için gerekli altyapı ve araçları sunmaktadır.”

“YAPI DENETİM LABORATUVARLARINDAKİ UYGULAMALAR ÇOK ÖNEMLİ”
Taze betondan numune alınmasından teste kadar yapı denetim laboratuvarlarındaki uygulamalarının çok önem arz ettiğini vurgulayan Işık, konuyla ilgili detayları şöyle anlattı: “Alınan taze beton numunelerinin düşük çıkması durumunda 28 gün sonrasında yapı elemanından tahribatlı bir yöntem olan karot numunesi alınarak gereken dayanımın sağlanıp sağlanmadığına bakılmaktadır. Alınan karot numuneleri yerindeki betonu temsil etmekte ve genellikle istenen dayanımı sağlamaktadır. Yapı laboratuvarlarının numunenin alınması, saklanması, taşınması, kür edilmesi ve test edilmesi gibi süreçlerle ilgili gözlemlenen sıkıntılar mevcuttur. Bu sıkıntılardan dolayı alınan bazı taze beton numuneleri aslında yerindeki betonu temsil etmemektedir.

“NUMUNE ALAN PERSONEL YETKİNLİĞİ YETERSİZ”
Sahadaki numune alan personelin yetkinliği yetersizdir, laboratuvarın yoğun işi az personel ile yürütmeye çalışmasından dolayı beton dökümlerine yetişmekte sorun yaşanabilmektedir. Numuneler kötü, yıpranmış ve standart dışı kalıplarla alınabilmektedir. Numune alınırken standartlara tam anlamıyla uyulmamaktadır. Numuneler şantiyede termal kutularda standartlara uygun bir şekilde korunmamaktadır. Numunelerin laboratuvara nakli erken veya geç yapılabilmekte, bu da nihai dayanımları etkilemektedir. Laboratuvar havuzlarının yetersizliğinden dolayı havuza çok geç yerleştirilen numuneler görülebilmekte, kür havuzlarında yeterli su seviyesinin sağlanması ve kür sıcaklığı konusunda hassasiyet bulunmamaktadır. Test sırasında numunenin merkezleme sorunu, beton basınç test makinelerinin kalibrasyonları, teste müdahale gibi potansiyel sorunlar mevcuttur.

“KAROT NUMUNESİ KULLANICININ PERFORMANSINI DA YANSITIR”
Taze beton numunesi süreçlerindeki hatalar betonun gerekenden bir hatta iki sınıf daha düşük raporlanmasına neden olabilmektedir. Dolayısıyla şüphe duyulan sertleşmiş beton elemanın değerlendirilmesi için son çare olan karot numunesi, aslında sadece ürün kalitesini değil, kullanıcının performansını da yansıtmaktadır. Uygun kalitede üretilmiş bir betonun sertleşmiş hâldeki niteliği şantiyedeki kötü uygulamalar sebebiyle bozulabilir. Ancak uygun olmayan bir taze betonun sertleşmiş hâldeki niteliği şantiye uygulamalarıyla düzeltilemez.

Taze betonun “üretimi, taşınması, pompa veya transmikserle iletilmesinin” üreticinin; “yerleştirilmesi, sıkıştırılması ve bakımının” ise kullanıcının sorumluluğunda olduğuna işaret eden Türkiye Hazır Beton Birliği (THBB) Başkanı Yavuz Işık, nihai ürün betonun “dayanım ve durabilitesinin her iki tarafın uygulamalarından etkilendiğini” vurguladı.  

Alınan karot numuneleri TS EN 13791 Standardı’na göre değerlendirilmektedir. Karot numuneleri değerlendirilirken, şekil ve boyut etkisi, beton döküm yönü, donatı varlığı, agregaların kesilerek çıkartılması vb. gibi etkilerden dolayı bazı düzeltme katsayıları kullanılmaktadır.

Standart ve yönetmeliklere göre uygun çıkan karot numuneleri, ilgili yapı elemanında kullanılan betonun standartlara uygun olduğunun kanıtıdır. Ülkemizde uygunsuz çıkan taze beton numunelerine ait yapı elemanlarından alınan karot numuneleri çok büyük bir oranda standartlara uygun çıkmaktadır. Bu da, yapı denetim laboratuvarlarının taze beton numune süreçlerinde yaptığı işlemlerin hatalı ve eksik olduğunu ispatlamaktadır.”

Türkiye Hazır Beton Birliği (THBB) Başkanı Yavuz Işık, “Taze beton numunesi süreçlerindeki hatalar betonun gerekenden bir hatta iki sınıf daha düşük raporlanmasına neden olabilmektedir. Dolayısıyla şüphe duyulan sertleşmiş beton elemanın değerlendirilmesi için son çare olan karot numunesi, aslında sadece ürün kalitesini değil, kullanıcının performansını da yansıtmaktadır. Uygun kalitede üretilmiş bir betonun sertleşmiş hâldeki niteliği şantiyedeki kötü uygulamalar sebebiyle bozulabilir. Ancak uygun olmayan bir taze betonun sertleşmiş hâldeki niteliği şantiye uygulamalarıyla düzeltilemez.” dedi.

“TÜRKİYE, HAZIR BETON MİKTARINDA AVRUPA BİRİNCİSİ”
Türkiye’nin hazır beton miktarında Avrupa’da birinci olduğunu kaydeden Işık, “Ülkemizde beton, Yapı Malzemelerinin Tabi Olacağı Yönetmelik kapsamında değerlendirilmekte ve piyasaya arz edilen beton ‘G’ (güvenli) işareti taşımak zorundadır. Bu Yönetmeliğin hükümlerine uygun olarak “G” işareti iliştirilen malzemeler güvenli ürün olarak değerlendirilir ve piyasaya arzına izin verilir. Ürünün uygunluğu, bakanlık tarafından yetkilendirilmiş olan Uygunluk Değerlendirme Kuruluşları tarafından izlenir ve belgelendirilir.” dedi.