COVID-19 AŞISINDA VARYANT, YAN ETKİ VE 3’ÜNCÜ DOZ…

2020 yılı başında ortaya çıkan ve dünya genelini etkileyen salgın haline gelen yeni tip Koronavirüs (Covid-19), varyantlarıyla etkinliğini sürdürüyor. Şimdiye kadar İngiltere’de Alfa, Güney Afrika’da Beta, Brezilya’da Gama, Hindistan’da Delta ve ABD’nin Kaliforniya eyaletinde Epsilon varyantları görüldü. Delta varyantının diğerlerinden daha tehlikeli olduğu ileri sürülüyor. Virüsün ne zaman pasifleşeceği ve bu gerçekleşene dek aşıların hangi oranda koruyacağı merak ediliyor.

Memorial Şişli Hastanesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı Dr. M. Servet Alan, Covid-19 salgınına dair korkuları yeniden tetikleyen delta varyantı ile uygulanma hızları giderek artan aşıların “mevcut ve olası varyantlar karşısındaki koruyuculuğuna” ilişkin şunları anlattı:

Dr. M. Servet Alan-  Şişli Hastanesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı 

DELTA, ALFADAN YÜZDE 60 DAHA BULAŞICI
Hindistan’da ortaya çıkan delta varyantı tüm dünyaya yayılmaya başladı. Şu anda alfa varyantı daha yaygın olmakla birlikte delta da hızla yayılıyor. Ülkemizde de vakalar saptanmakta. Daha bulaşıcı ve daha ağır seyirli hastalığa yol açabilen bir virüsün ortaya çıkması önemli bir endişe kaynağı. İki doz aşı uygulanan kişiler delta varyantından korunuyor. Tek doz aşıda korunma yeterli olmayabilir. Araştırmalara göre delta alfadan yüzde 60 daha bulaşıcı.

HANGİ AŞI DAHA ETKİLİ?
Pfizer-Biontech aşısının ilk dozdan itibaren koruyuculuk ve bulaşmayı engelleme açılarından biraz daha etkili olduğu yönünde bilgi var. Biontech ve Sinovac aşılarının her ikisi de ağır seyreden enfeksiyonları ve ölümleri önemli oranda engelliyor. Kişi kendisine hangisi daha uygunsa o aşıyı yaptırmalı.

ÜÇÜNCÜ DOZ GEREKLİ Mİ?
Aşı sonrası koruma ne kadar sürüyor? Üçüncü doz uygulanacak mı? Bu soruların yanıtı için araştırma sonuçları ve Sağlık Bakanlığı’nın açıklamaları beklemeli. Gripteki gibi Covid-19 aşısının da her yıl uygulanması gerekebilir. Gerekip gerekmeyeceği araştırmalarla belirlenecek.

COVID-19 AŞILARININ YAN ETKİLERİ
Tüm aşılarda korunma amaçlanan mikroorganizmaları vücuda tanıtırken bazı istenmeyen etkiler görülebilir. Aşının uygulandığı yerde veya genel bazı yakınmalar olabilir. Kolda ve aşı yerinde kızarıklık, şişlik, ya da ağrı gibi yakınma ve bulgular ortaya çıkabilir. Bu şikayetler ilgili yere soğuk uygulamayla azaltılabilir. Gerektiğinde parasetamol alınabilir. Bazı kişilerde hafif ateş, titreme, halsizlik, kas ve baş ağrısı gibi yan etkiler oluşabilir. Bu yakınmalar için de parasetamol kullanılabilir. Aşı ile tüketilen besinler arasında herhangi bir ilişki söz konusu değil.

Aşıya bağlı ciddi yan etkiler genellikle alerjik reaksiyonlarla ortaya çıkmakta. Alerjisi olan kişiler, aşı uygulaması öncesinde bunu mutlaka sağlık personeline bildirmeli ve gerekli önlemler alınmalıdır. Şiddetli ve anafilaksi diye tanımlanan alerjik reaksiyonlar gelişmişse o kişiye aynı aşı tekrar uygulanmamalıdır. Bu tür yan etkiler çok nadirdir ve çoğunlukla aşılamadan kısa bir süre sonra görülmektedir. Aşı sonrası 15 ile 30 dakika uygulama merkezinde beklenmelidir. Aşı sonrasında şiddetli kaşıntı, bayılma, kusma, ciddi alerjik reaksiyon, hırıltılı solunum gibi çok ciddi bir yan etki söz konusuyla mutlaka en yakın sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.

Aşıdan sonra kalp problemleri çok nadir görülmektedir. Aşı sonrası ortaya çıkan kalp sorunları genellikle hafif ve geçicidir. Covid-19 hastalığına bağlı kalp hastalıkları ise çok daha sık ve daha ciddidir. Aşının yararları olası risklerin çok çok üzerindedir. Bununla birlikte, aşı sonrası kardiyak sorunlar yaşadığını düşünen kişiler hemen bir sağlık kuruluşuna gitmelidir.

HAMİLELİLER VE EMZİREN KADINLAR AŞI OLABİLİR Mİ?
Gebelik döneminde Covid-19 virüsü bulaşan anne adayları hastalığı daha ağır geçirebilir. Covid-19’u ağır geçirme riski yüksek gebelere ancak bizzat talep etmeleri üzerine aşı vurulması önerilmekte. Gebeliğin ilk üç ayında aşılama tercih edilmemekte.

UZUN DÖNEMDE NE GİBİ ETKİLER ORTAYA ÇIKABİLİR?
Covid -19 aşılarının uzun dönem etkileri henüz bilinmiyor. Fakat şu nettir ki, olumsuz durumlar genellikle erken dönemde görülmektedir. Aşıların hastalığın ve buna bağlı ölümlerin önlenmesindeki yararları, istenmeyen etkilerinin çok üzerindedir. Öte yandan aşılar kısırlığa neden olmaz. Covid-19 aşılarında da buna dair bir bulgu ya da bilgi yok.

Aşı sonrası koruma ne kadar sürüyor? Üçüncü doz uygulanacak mı? Bu soruların yanıtı için araştırma sonuçları ve Sağlık Bakanlığı’nın açıklamaları beklemeli. Gripteki gibi Covid-19 aşısının da her yıl uygulanması gerekebilir. Gerekip gerekmeyeceği araştırmalarla belirlenecek.

m-RNA AŞILARI GENETİĞİ DEĞİŞTİRİYOR MU?
m-RNA çok kısa ömürlü bir moleküldür, hücre çekirdeğine girmez. Aşılamadan kısa süre sonra planlanan etkisini oluşturup parçalanır. Genetiği değiştirdiği yönünde herhangi bir bulguya rastlanmadı.

İKİNCİ DOZ FARKLI BİR AŞI OLABİLİR Mİ?
Covid-19 aşılarında şu anda birinci dozdan sonra ikinci dozu farklı bir aşıyla yapma seçeneği sunulmamaktadır. Dünyanın her yerinde ikinci dozun da aynı olması önerilmektedir ve uygulama da bu yöndedir.

KANDA PIHTILAŞMA İHTİMALİ…
Pıhtılaşmaya neden olduğu düşünülen aşılar ülkemizde kullanılmamaktadır. Bu ihtimale karşı kan sulandırıcı ilaç kullanılması önerilmemektedir.

AŞI SONRASI YAPILAN TEST POZİTİF OLABİLİR Mİ?
Aşılar, Covid-19 hastalığına karşı bağışıklık oluşturur. Bunun önemli bir parçası da IgG ve IgM sınıfından antikorlardır. Aşı sonrası antikor testleri, yani virüsle karşılaştığımızı gösteren testler pozitif bulunabilir. Hastalığın tanısı için altın standart niteliğindeki PCR testleri, yani virüsün genetik maddesini gösteren testler ise pozitif çıkmaz.

AŞI ÖNCESİ AĞRI KESİCİ İLAÇ ALINABİLİR Mİ?
Ağrı kesicilerin aşının etkinliğine nasıl tesir edeceği bilinmediğinden aşı öncesi bu ilaçların kullanılması önerilmez. Ateş düşürücü ve ağrı kesiciler ihtiyaç halinde kullanılabilir.