KÖMÜR SANTRALLERİNİN TÜRKİYE’YE SAĞLIK FATURASI 53.6 MİLYAR TL…

Sağlık ve Çevre Birliği-Health and Environment Alliance’in (HEAL) ‘Türkiye’de Kronik Kömür Kirliliği’ raporuna göre; kömürlü termik santralleri kaynaklı hava kirliliğinin yol açtığı sağlık sorunlarının Türkiye’ye bir yıldaki faturası 53 milyar TL. Bu tutar, ülkedeki toplam sağlık harcamalarının yüzde 27’sine denk. Ayrıca bu sorun yüzünden 1,4 milyon iş günü kaybı da oluşmakta.

Sağlık ve Çevre Birliği’nin 4 Şubat Dünya Kanser Günü’nde yayınladığı “Türkiye’de Kronik Kömür Kirliliği: Kömürün Sağlık Yükü ve Kömür Bağımlılığını Sonlandırmak” adlı raporda; termik santrallerden kaynaklanan hava kirliliğinin doğurduğu sağlık sorunları ve mali faturaya dikkat çekildi. “Türkiye’de santral bazında sağlık etkilerini ve buna bağlı maliyetleri hesaplayan ilk çalışma” niteliği taşıyan rapor; kömür santrallerinin her yıl 53.6 milyar TL’ye yakın sağlık maliyetine sebep olduğunu ortaya koydu.

Funda Gacal-HEAL Türkiye Sağlık ve Enerji Politikaları Kıdemli Danışmanı

“2019’DA SAĞLIK HARCAMALARI 201 MİLYAR TL”
2019’da Türkiye’de linyit, taş kömürü veya asfaltit kullanan 28 adet büyük elektrik santralinin (100 MW ve üzeri kurulu güce sahip) incelendiği raporun başyazarı ve “HEAL Türkiye Sağlık ve Enerji Politikaları Kıdemli Danışmanı” Funda Gacal, “2019’da Türkiye’nin sağlık harcamaları 201 milyar TL olarak açıklandı. Bu meblağının yüzde 27’si ise kömür kaynaklı sağlık sorunlarına harcandı.” dedi.

“KÖMÜR SANTRALLERİNİN ORTALAMA ÖMRÜ EN AZ 40 YIL”
Türkiye’de kömürden elektrik üretimin daha uzun yıllar devam edeceğini belirten Gacal, şunları dile getirdi:  “19 GW’lık mevcut kurulu kömür gücüne ek toplam 33 GW’lık 30 yeni kömürlü termik santral projesi bulunuyor. Bu santrallerin ortalama ömrü en az 40 yıl. Bu nedenle, her bir yeni kömürlü termik santral yıllar boyunca insan sağlığına zarar veren bu emisyonlarda kilitlenmeye yol açacak. Bu durum, diğer sektörlerin hava kirletici emisyonlarını azaltma çabalarını da boşa çıkarır.”

FİLTRE TEK BAŞINA ÇÖZÜM DEĞİL
Gacal, filtre sistemlerinin tek başına çözüm olmadığını vurguladı: “Hava kirliliğine yol açan kömürlü termik santrallerin bazılarının filtreli olduğunu tespit ettik. Ama en iyi filtre sistemleri dahi bacalardan yayılan hava kirleticilerini yalnızca bir noktaya kadar azaltabildikleri için kronik hava kirliliğine çözüm olmuyor. Filtreler ayrıca CO2 salınımını engellemiyor, yani kömürün iklim değişikliğini tetiklemedeki rolünü azaltmıyor. Filtrelerin yanı sıra kömür türü, enerji içeriği ve kazan teknolojisi de bacalarından salınan hava kirletici emisyonları etkiliyor. Ayrıca baca çapı ve yüksekliği gibi, baca tasarım unsurları kirliliğin dağılımında rol oynuyor.”

Yrd. Doç. Dr. Melike Yavuz- HASUDER

ÇÖZÜM “SAĞLIKLI ENERJİ”
Halk Sağlığı Uzmanları Derneği’nden (HASUDER) Yrd. Doç. Dr. Melike Yavuz ise Türkiye’de kömürlü termik santral emisyonlarından kaynaklanan sağlık ve iklim maliyetlerinin “enerji politikaları oluşturma süreçlerinde dikkate alınması gerektiğinin” altını çizdi: “Bilgi akışının sağlanması, şeffaf bir diyalog kurulması ve sağlık etki değerlendirmesi yapılabilmesi için, kömürlü termik santraller başta olmak üzere tesis bazında hava ve suyu kirleten tüm emisyon verilerinin kamuya açılması gerekiyor. Sağlık ve tıpta uzmanlık kuruluşları kömür ve enerji üretiminin sağlık üzerindeki etkileri ve maliyetleri konularında her zamankinden daha çok endişe duyuyor. Karar vericiler de bu tartışmalarda yer almalı, sağlık etkilerini değerlendirmek için elini taşın altına koymalı.”

GÜNDE “13 KİŞİ” HAVA KİRLİLİĞİNDEN ÖLDÜ
Kömürlü termik santrallerin yol açtığı erken ölümler de raporun temel bulguları arasında yer aldı. 2019’daki santral sebepli erken ölüm sayısı yaklaşık 5 bin.

TERMİK SANTRALLER BİRÇOK HASTALIĞIN NEDENİ…
Kömürlü termik santraller, birçok kronik ve akut hastalığın ana etmenlerinden biri. 2019’da Türkiye’de 26 bin 500 çocuk bronşit, 3 bin erken doğum ve 3 bin 230 yetişkin bronşit vakıasına, bununla birlikte 11 milyon 300 günün hasta geçirilmesine ve 1,4 milyon iş günü kaybına sebep oldu.

Raporda; enerji, iklim ve temiz hava konularının görüşülüp, karara bağlandığı yerlerde Sağlık Bakanlığı ve sağlık yetkililerinin yer alması gerektiğine dikkat çekilerek; politikacılara şu tavsiyelerde bulunuldu:

-Mevcut ve eskimiş kömürlü termik santrallerin en kısa sürede kapatılması ve yenilerinin inşa edilmemesi.
-Sağlık ve çevre etki değerlendirmeleri ile bilinçli enerji seçimleri yapılması.
-Elektrik sektöründen kaynaklanan emisyonların şeffaf bir şekilde raporlanarak veri şeffaflığının artırılması ve bunların bilimsel olarak değerlendirmesine izin verilmesi.
-Sağlık istatistikleri ve ilçe düzeyinde de hastalık vakalarına ilişkin istatistiklerin kamuoyuyla paylaşılması.
-Ekonomi, enerji ve çevre mevzuatları ve stratejilerini birbirleriyle ilişkilendirilerek enerji sektörü planlamasının geliştirilmesi, uzmanların ve halkın katılımına izin verilerek şeffaflığın artırılması.
-Sürdürülebilir yenilenebilir enerji ve enerji tasarrufu biçimlerinin tercih edilmesi.
-Paris İklim Anlaşması’nın onaylanması ve iddialı bir Ulusal Katkı Beyanı (NDC) ile yenilenebilir enerji kaynaklarının paylarının artırılmasına dair hedeflerin belirlenmesi.

EN KİRLİ 1O SANTRAL
-Seyitömer, Kütahya, 10.455 ton PM (partikül madde)/yıl
-Tunçbilek, Kütahya, 8.244 ton PM/yıl
-Afsin Elbistan-A, Maraş 3.666 ton PM/yıl
-Soma-B, Manisa, 2.672 ton PM/yıl
-Çayırhan, Ankara, 1.634 ton PM/yıl
-Bekirli, Çanakkale, 1.298 ton PM/yıl
-Yatağan, Muğla, 1.176 ton PM/yıl
-ZETES-3, Zonguldak, 830 ton PM/yıl
-ZETES-2, Zonguldak, 804 ton PM/yıl
-Cenal, Çanakkale, 788 ton PM/yıl

SAYILARLA KÖMÜRÜN SAĞLIK ETKİSİ
-4 bin 818 erken ölüm
-3 bin 70 erken doğum
-26 bin 500 çocukta bronşit
-3 bin 230 yetişkinde yeni bronşit
-5 bin 664 hastane başvurusu
-237 bin 37 astım ve bronşit semptomu gösterilen gün (astım hastası çocuklarda)
-1 milyon 480 bin iş günü kaybı
-11 milyon 300 bin hasta geçirilen gün