FINDIK ÜRETİMİNİ BİTİRECEK TEHLİKE: İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ…

“Fındık, İklim Değişikliği ve Çevresel Etkileri Türkiye” adlı raporda, önlemler alınmadığı taktirde fındıkta önemli verim ve kalite düşüşleri olabileceği ifade edildi. EKOLOGOS’un Sürdürülebilirlik Araştırma Birimi’nce “Rainforest Alliance-UTZ Fındık Programı” adına hazırlanan rapora göre küresel ısınma sebebiyle, “şimdiye dek en yüksek verime erişilen  250 metre rakıma kadarki dikili alanlarda” problemler baş gösterecek.

Dünya genelindeki toplam fındık üretiminin yüzde 70’ini yapan ve her yıl bu ürünün ihracatından yaklaşık 2 milyar dolar gelir elde eden Türkiye’nin iklim değişikliğiyle ilgili araştırmalara odaklanması gerektiği; küresel ısınmanın bu değerli bitkiyi her açıdan ve derinden etkilediği belirtiliyor.

BİLİMSEL ÖNGÖRÜLER VE ARAZİDE YAŞANANLAR
EKOIQ Dergisi ile iklimhaber.org portalının yayıncısı olan aynı zamanda sürdürülebilirlik ve iklim değişikliğine dair raporlar ve dokümanlar hazırlayan EKOLOGOS’un araştırmasında iklim değişikliğinin hem küresel ölçekte hem de Türkiye’de, özellikle de Karadeniz Bölgesi’nde meydana getireceği etkiler irdelendi. Bunların tarımsal üretime özellikle de fındığa nasıl yansıyabileceğine işaret eden çalışmalar tarandı. Sahadaki incelemeler ve uzmanlarla yapılan derinlikli mülakatlarla, “bilimsel öngörüler ile arazide yaşananların uyuştuğu ve ayrıştığı noktalar” belirlendi. Fındık yetiştiriciliğinin iklim değişikliği ve çevre üzerindeki negatif ve pozitif etkileri gözler önüne serildi.

BÜTÜNCÜL KAMUSAL FINDIK POLİTİKASI
EKOLOGOS imzalı “Fındık, İklim Değişikliği ve Çevresel Etkileri Türkiye” adlı raporda, miras hukuku kaynaklı arazi parçalanmasının, üretici yaş ortalamasının yükselmesinin ve alan bazlı tarımsal teşvik sistemi gibi mevzuata dayalı yapısal sorunların fındık üretiminin sürdürülebilirliğine tesir ettiğinin altı çizilip “bütüncül kamusal fındık politikasına” ihtiyaç olduğu vurgulandı.

Raporda özetle şunlar dile getirildi:

KARADENİZ VE FINDIK, İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNDEN ETKİLENİYOR
-Karadeniz, ciddi iklimsel değişim içinde. Kıyı şeridinden başlayarak sıcaklık artıyor ve yağış rejimlerindeki düzen bozuluyor. Bazen ani ve şiddetli yağışlar, bazen de yağış azalması hatta kuraklık olabiliyor. Fındık iklim koşulları açısından çok hassas ve düzenli yağış isteyen bir bitki. Bu konudaki değişimler fındığı derinden etkiliyor.

TÜRKİYE FINDIK HARİTASI DEĞİŞİYOR
-Son derece özel bir iklim hassasiyetine sahip fındığın, Karadeniz özelindeki bir başka çıkmazı da yetiştiği yerlerin hemen kuzeyinin denizle sınırlanması. İklim değişikliği yüzünden tüm flora ve fauna kuzeye doğru göç ederken fındığın da tıpkı kutup ayıları örneğindeki gibi kuzeye doğru gidecek bir alanı yok. Bu halde ya fındığın mevcut şartlara uyum sağlaması ya da ekiminin yüksek rakımlara doğru kaydırılması gerekiyor. Araştırmalara göre bir ihtimal daha var: Verimli fındık üretiminin Batı Karadeniz’e kayması.

UZUN DÖNEMLİ VE BİLİMSEL PLANLAMA İHTİYACI
– Fındık çok yıllık bir bitki. Tek yıllıklar gibi iklim değişikliğine, kuraklığa veya dona dayanıklı türlerle yıl bazında değiştirilmesi imkansız. Uzun dönemli bir planlama, arazi yönetimi ve güçlü bir uyum programına ihtiyaç var.

KÜLLEME TEHDİDİ BÜYÜYOR
-İklim değişikliğinin bir başka sonucu da böcek, hastalık ve zararlılardaki artış. Özellikle sahil şeridinden 250 metre rakıma kadarki bölgelerde aşırı sıcaklık artışı, bu zararlıların birkaç kez ve daha fazla sayıda üremesine yol açıyor. 2013 yılından itibaren Erysiphe corylacearum isimli fungus türünün sebep olduğu külleme hastalığı, rekolteyi ve kaliteyi düşürdü. En kötüsü de kalıcılaştı.

YENİ HASTALIK VE ZARARLILAR
-Tek tehdit külleme değil. Sıcaklıkların yükselmesi, yeşil kokarcanın fındık üretim ve kalitesine verdiği zararları da artırdı. Yeşil kokarcanın benzeri kahverengi kokarca denilen böcek (Halyomorpha halys (Stal.) ise yeni tehdit. Dünyanın birçok yerinde istilacı türlerde artış yaşanıyor ve bu tam ispatlanamasa da iklim değişikliğiyle ilişkilendiriliyor.

FİRE ORANLARINDA ARTIŞ
-Zararlılar ve iklimin anormalleşmesi verimin yanı sıra kaliteyi de düşürüyor. Bozuk, küflü ve urlu diye nitelenen fire oranları sürekli tırmanıyor.

AYAKİZİ KÜÇÜK, ÇEVRESEL ETKİSİ BÜYÜK
-Fındık üretimi; bitkinin yapısı ve üretim teknikleri dolayısıyla karbon ayakizi ve iklim değişikliğine etkisi çok yüksek değil. Ancak su kaynakları, toprak, biyolojik çeşitlilik ve ekosistem üzerinde önemli etkileri söz konusu. Bu alanda mutlaka kapsamlı ve devamlı araştırmalar yapılmalı.

AYNI ZAMANDA BİR KARBON YUTAĞI
-İklim değişikliğiyle mücadele açısından fındık bahçelerinin karbon tutma kapasitesinin yükseltilmesi pozitif bir etki oluşturabilir. Fakat sıkı denetimlerle şu anda kontrol altında tutulsa da fındık bahçesi açmak için ormanların tahrip edilmesi problemiyle karşı karşıyayız.

UTZ FINDIK PROGRAMI
Türkiye’de fındık ziraatında pratiğe geçirilen geçen “ilk bağımsız, üçüncü parti sürdürülebilirlik” sertifikasyon programıdır. Program kapsamındaki ilk hasat 2014 yılında gerçekleşti. 2019 yılı hasadıyla birlikte UTZ sertifikalı çiftçi sayısı 6800’ü aştı.