49 MİLYON TON MEYVE VE SEBZENİN 11,6 MİLYONU LOJİSTİKTE HEBA OLUYOR

Türkiye’deki yıllık gıda israfı yaklaşık 280 milyar lira. Covid-19 salgını sürecindeki soğuk zincir kırılmaları sebebiyle tutarın 2020 yılında 300 milyar liraya ulaşacağı öngörülüyor. Bu tutar, 87 milyon aile bir aylık toplam geçim, 109 milyon çocuğun yıllık eğitim ve 219 milyon öğrencinin yıllık yabancı dil öğrenimi masrafına eşit. Bilgi Üniversitesi Elektrik- Elektronik Mühendisliği Bölümü ve Fazla Gıda iş birliğiyle yürütülen projeyle “soğuk zincir kırılmasına bağlı gıda, zaman ve mali kayıpların en aza indirilmesi” hedefleniyor.

Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) verileriyle dünyada her yıl çeşitli sebepler yüzünden 1.3 trilyon dolarlık gıda israf ediliyor. Araştırmalara göre gıdaların üçte biri “renk ve şekil gibi kalite standartları”, “fazla üretim”, “yanlış lojistik kararlar ve tüketim tarihleri” ve “gereken bazı basit bilgilerin eksik olması” dolayısıyla çöpe gidiyor. Öte yandan çevresel gıda atıkları total karbon salınımının yüzde 8 oranında -yani bir milyar arabanınkine denk miktarda- artmasına yol açıyor.

Gıda sektöründeki firmaların çoğunda sadece atık yönetimiyle ilgilenen özel bir departman yok. Şirketler konuyu genellikle üretim maliyeti-girdisi kategorisinde ele alıyor. Öyle ki nasıl değerlendirilebileceği bilinmediğinden insani tüketime uygun gıdalar bile toprağa gömülüyor.

 SOĞUK ZİNCİR TAKİP SİSTEMİ PROJESİ…
Yürütücülüğünü Bilgi Üniversitesi Elektrik- Elektronik Mühendisliği Bölümü’nden Dr. Okan Zafer Batur ve Dr. Yiğit Dağhan Gökdel’in üstlendiği Soğuk Zincir Takip Sistemi projesi, giderek büyüyen sorunu ortadan kaldırmak için atılan önemli adımlardan biri. “Soğuk zincir kırılmasına bağlı gıda, zaman ve mali kayıpların en aza indirilmesi” hedeflenen ve Fazla Gıda Platformu için tasarlanan projeyi bölümün öğrencilerinden Atakan Özkan ve Pelin Damla Ateş geliştirdi.

Dr. Yiğit Dağhan Gökdel

AVRUPA BİRLİĞİ BAŞVURUSU YAPILACAK
Dr. Yiğit Dağhan Gökdel, “uygun çevresel ortam testlerinde (THS5)” başarılı sonuçlar elde edildiğini belirttiği proje hakkında şunları söyledi: “Teknoloji hazırlık seviyesi 6’ya ulaşmak için sistem geliştirilmeye devam ediliyor. Bu iş birliği, esasen bir yazılım şirketi olan Fazla Gıda A.Ş’nin özellikle düşük güç tüketimli akıllı donanım geliştirme bilgi birikimine katkı sağlamasının yanında, projede kapsamında çalışan öğrencilerimizin de teknik anlamda gelişmesini sağlayıp, kendilerine iş olanakları sunuyor. Fazla Gıda A.Ş. ve İstanbul Bilgi Üniversitesi ortaklığını devam ettirip, 2020 yılı içerisinde söz konusu bu proje ile geniş kapsamlı bir Avrupa Birliği Projesi başvurusu da yapmayı planlıyoruz.”

Arda Eren-Fazla Gıda kurucularından

SOĞUK ZİNCİR KIRILMASINA BAĞLI GIDA ATIĞINI EN AZA İNDİRMEK
Fazla Gıda kurucularından Arda Eren ise projenin “soğuk zincir kırılmasına bağlı gıda atığını en aza indirebilmek ve gıda güvenliğini sağlayabilmek için” tasarlandığının altını çizdi: “Ortamın sıcaklık ve nemini gerek görülen zaman aralıklarıyla ölçerek kullanıcıya sunuyoruz. Sistemi birden fazla alanda çalışabilecek özellikte tasarladık. Depolarda sabitlenmiş halde, ürünlerin nakliyesi esnasında araçlarda, özel ilgi gerektiren kargoların bulunduğu kutularda kurulum maliyeti ve montaj gerektirmeden kullanılabiliyor. Sistemde montaj gerektirmeyen kolay kurulum özelliği için nesnelerin interneti teknolojileri kullanılıyor. Lojistik operasyonlarının kolay takibi ve operasyon esnasında gerçekleşebilecek olası soğuk zincir kırılmasına müdahale edebilmek için araç konumunu takip edebiliyor. Anlık takip özelliği hem yakıt tasarrufu yapabilmek adına hem de soğuk zincirin tehlikeye girmesi durumlarında alternatif rotalar sağlayarak kullanıcıların işlerini kolaylaştırıyor. Aynı zamanda sistem lojistik operasyonların karbon salınımına katkısını düşürmekte önemli rol oynuyor. Sistem, barındıracağı ivme ölçer ile araçların taşıma esaslarına uygun kullanılıp kullanılmadığını denetleyerek, özel ilgi gerektiren kargoların taşıma koşullarına dair iç görüler de sağlıyor.”

Soğuk zincir taşımacılığı kapsamına girmeyen ürünlerden çileğin oda sıcaklığında taşınırken üç gün olan bozulma süresinin 11 derece sabit sıcaklıkta ortalama 10 güne çıkabildiğini kaydeden Eren, Türkiye’de her yıl 49 milyon ton meyve ve sebzenin 11,6 milyon tonunun lojistik aşamasındaki hatalar yüzünden heba olduğunu vurguladı.

BEŞ ANA KADEMENİN BİRİNDE HATA YAPILIYOR
“Türkiye’de sebze ve meyve hasat, muhafaza, taşıma, pazarlama ve tüketim olmak üzere beş ana kademenin her birinde yapılan hatalı uygulama, ürüne bağlı olarak yüzde 25-40’lara kadar çıkan kayıplara neden oluyor. Sonunda ürün çöpe dönüşüyor.” diyen Eren üzücü istatistiki bilgilere şunları da ekledi: “Türkiye’de kişi başına yılda 125 kilogram sebze ve meyve israf oluyor. Ürünler çöp depolama alanlarına gidiyor. Bir yılda oluşan 9-10 milyon ton sebze meyve atığı Türkiye’nin yıllık ihracatının yaklaşık 4 katına karşılık geliyor. Sebze ve meyvenin nihai bedelinin ortalama 1 dolar olduğu kabul edilirse yanlış yaş sebze ve meyve zincir sisteminin Türkiye ekonomisine maliyeti 2015 yılı verilerine göre yılda yaklaşık 9-10 milyar dolar olarak hesaplanıyor.”

YÖNETİM SÜRECİ KOLAY, MALİYETİ DÜŞÜK
Eren, geliştirdikleri “ön yatırımı yüksek olmayan, yönetim süreci kolay ve maliyeti düşük” sistemle soğuk zincir takibini en küçük işletmeler için de gerçek zamanlı hale dönüştürmeyi amaçladıklarını dile getirdi: “Projemiz deneme prototipleri aşamasından itibaren bizim de partnerimiz olan Türkiye’nin en büyük perakende ve toptan zincir marketlerinden birinde kullanılıyor. Projenin tamamlanmasıyla çalışılan depo ve mağaza sayısı artacak. Eşsiz partner ekosistemimiz ile Türkiye’nin dört bir yanına hızla yayılabileceğiz. Bununla birlikte 360 derece kapsayıcı bir soğuk zincir takip sistem alt yapısı kurulup yaygınlaştırılmış olacağız. Bu nedenle oluşacak finansal kaybın önüne geçilebilecek zamanla yarışılan soğuk zinciri takip sürecinde atıl durumda kalan gıda ürünü farklı yöntemler ile ekosisteme yeniden kazandırılabilecek.”